BIBLIO
TEKA

Kolejna odsłona dwuletniego projektu Interakcje-Integracje prowadzonego przez Sinfonię Varsovię i K&M FEST w Stavanger 2022–23 została zaplanowana na weekend 10–12 marca 2023 roku w Warszawie. Po sukcesie październikowej wizyty Sinfonii Varsovii w Stavanger projekt wraca do Warszawy, tym razem dotykając kwestii uchodźczych.

 Głównym punktem weekendu jest wydarzenie zatytułowane Na wygnaniu – wojenne historie kompozytorów norweskich i polskich, obejmujące koncert kameralny poprzedzony wykładem. Ponadto, w ciągu weekendu młodzież dotknięta doświadczeniami uchodźczymi weźmie udział w dwudniowych warsztatach komiksowych pt. Wyraź się przez komiks, przygotowanym przez libańsko-norweską ilustratorkę, artystkę wizualną i animatorkę Jeanine El Khawand. Weekend rozpocznie wspólny koncert kameralny muzyków norweskich i instrumentalistów Sinfonii Varsovii dla uchodźców ukraińskich. Partnerami tych działań są odpowiednio: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Teatr Powszechny im. Zygmunta Hübnera oraz Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie.

Na wygnaniu – wojenne historie kompozytorów norweskich i polskich (Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, 12 marca 2023, godz. 18:00)

Bohaterką wieczoru słowno-muzycznego 12 marca jest Mona Levin (ur. 1939). Ta uznana norweska dziennikarka, pisarka i krytyczka teatralna związana jest od 1973 z wiodącą norweską gazetą „Aftenposten”. Była m.in. redaktorką kilku norweskich magazynów muzycznych, takich jak „Listen to Norway” (1992–2001) czy „Resonans” (1997–2000) wydawanego przez Filharmonię w Oslo. Jest autorką kilku biografii ważnych postaci norweskiego życia kulturalnego i społecznego. Szczególnie miejsce w twórczości pisarskiej Levin zajmuje (pisana przez nią jako ghostwriterkę) autobiografia jej ojca Roberta, uznanego pianisty i organizatora życia muzycznego w powojennej Norwegii, a także biografia do dziś żyjącej matki Solveig (ur. 1914). Na tle życia matki Mona Levin przedstawiła panoramę historii norweskich rodzin żydowskich od końca XIX wieku po współczesność. Rodzina Mony Levin doznała prześladowań po zajęciu Norwegii przez nazistów podczas II wojny światowej. Jej osobiste doświadczenia zmotywowały ją do walki o podtrzymanie pamięci o krzywdach społeczności żydowskiej w Norwegii, czyniąc z Mony Levin jedną z najważniejszych adwokatek tej sprawy w kraju. Zainteresowania artystyczne i historia rodziny skierowały z kolei jej uwagę na wojenne losy tamtejszych żydowskich muzyków.

W wykładzie pt. Dramatic Lives: Norwegian Jewish Musicians Mona Levin przybliża postaci trójki wybitnych przedstawicieli norweskiego życia muzycznego. Najbardziej utytułowaną i uznaną międzynarodowo postacią jest dyrygent i kompozytor Isaj Dobrowen (1891–1953), który w latach 1928–31 kierował orkiestrą Filharmonii w Oslo, a w latach II wojny światowej Orkiestrą Symfoniczną w Göteborgu. Skrzypek Ernst Glaser (1904–79) był wieloletnim koncertmistrzem orkiestry Filharmonii w Oslo, z kolei ojciec Mony Levin, Robert Levin (1912–96) – uznanym pianistą, kameralistą i ważnym organizatorem życia muzycznego w Norwegii. Podczas wykładu zapoznamy się zarówno z ich przed-, jak i powojennymi życiorysami artystycznymi na tle wydarzeń w Europie.

W drugiej części wieczoru goście z Norwegii – pianista Sveinung Bjelland i skrzypek Laurens Weinhold wykonają trzy miniatury ze stopniowo przywracanej spuścizny kompozytora Isaja Dobrowena oraz słynną modlitwę Nigun Ernesta Blocha (1880–1959), jednego z najbardziej emblematycznych kompozytorów odwołujących się do spuścizny hebrajskiej. Istotnym uzupełnieniem programu będą wybrane części z triów smyczkowych dwóch polskich kompozytorów: obok znacznie w ostatnich latach rozpowszechnionej twórczości Wajnberga (1919–96), zabrzmi rzadko wykonywane Trio smyczkowe op. 29 Pawła Kleckiego (1900–73). Pochodzący z Łodzi artysta do momentu przejęcia władzy przez Hitlera w roku 1933 rozwijał wyjątkową karierę dyrygencką i kompozytorską, współpracując ściśle z Wilhelmem Furtwänglerem i Berlińską Filharmonią. Jego trio, datowane na rok 1934, można potraktować jako muzyczne świadectwo burzliwego momentu w życiorysie kompozytora. Tria Wajnberga i Kleckiego wykonają kameraliści Sinfonii Varsovii – Adam Siebers (skrzypce), Tomasz Rosiński (altówka) i Mateusz Błaszczak (wiolonczela).

Mona Levin (ur. 1939) od 50 lat współpracuje z wiodącą norweską gazetą „Aftenposten”, z czego 25 lat jako niezależna krytyczka teatralna. Specjalizuje się w muzyce klasycznej oraz teatrze. Studiowała literaturę i teatr na Norweskiej Akademii Teatralnej oraz w Stanach Zjednoczonych. Na przestrzeni lat opublikowała kilka biografii muzyków i aktorów, poszukiwaczy przygód oraz dyrektora generalnego Czerwonego Krzyża, a nawet książki kucharskie. Jej ostatnia książka (Mors historie. En familiesaga 2015) opowiada historię rodziny ze strony matki; ponadto jako ghostwriterka napisała autobiografię swojego ojca (Med livet i hendene 1983). Przez 25 lat była redaktorką „Klassisk Musikkmagasin” i nadal redaguje jego cyfrową wersję na klassiskmusikk.com. Przez dziewięć lat redagowała „Listen to Norway”, anglojęzyczny magazyn o muzyce norweskiej, który był wydawany na całym świecie, a przez osiem lat redagowała programy w Narodowej Operze Norweskiej. Mona Levin często udziela się jako wykładowczyni i komentatorka społeczna. Jest laureatką nagrody „Krytyka Roku” Norweskiego Stowarzyszenia Krytyków (Olav Dalgards kritikarpris 2016) oraz nagrody dziennikarskiej „Złote Pióro” (Gullpennen 1988).